ΕΝΑΣ ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο καρόδρομος από τα Ιωάννινα ως το χάνι Ζαραβίνας και την Αλβανία αποτελεί μέρος του πανάρχαιου δρόμου, που οδηγούσε από τη νότια Ελλάδα στην πρωτεύουσα της Μολοσσίας Πασσαρώνα, στο Αργυρόκαστρο, στο Τεπελένι, στο Βεράτι (Βυζαντινά Βελέγραδα) και κατέληγε στο Δυρράχιο. Εκεί συνδέονταν με την Εγνατία οδό.
Η διαδρομή, που μας αφορά, άρχιζε από την Φανερωμένη περνούσε από τα γεφύρια Ροδοτοπίου και Νεοχώριου τον Πρωτόπαπα το Μαζαράκι τον Παρακάλαμο την Σιταριά την Ζαραβίνα και κατέληγε στο Ορεινό και Ξηρόβαλτο απ` όπου όδευε στην Αλβανία.
Το τμήμα του δρόμου που σώζεται στον ελλαδικό χώρο υπήρξε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ένας από τους κύριους δρόμους της οθωμανικής αυτοκρατορίας με πολύ καλά χαρακτηριστικά οδοποιίας.
Είχε τεταμένο άξονα με ελαφρές αποκλίσεις δεξιά και αριστερά της νοητής ευθείας γραμμής, ιδιαίτερα στη διαδρομή Ιωάννινα – Λίμνη Ζαραβίνας.
Διερχόταν από σημεία χαμηλού υψόμετρου και συναντούσε μόνο ένα μεγάλο ποτάμι, τον Καλαμά στο Μαζαράκι, τον οποίο και διαπερνούσε με τη γέφυρα της Αρετής, η οποία έως το 1817 ήταν ξύλινη.
Ο καρόδρομος αυτός, 57 χιλιομέτρων περίπου, που σώζεται στο μεγαλύτερο μέρος του, υπήρξε για αιώνες ο μοναδικός άξονας επικοινωνίας των κατοίκων της περιοχής ενώ περικλείονταν από ένα πυκνό δίκτυο παρόδιων καταλυμάτων τα “Χάνια“ ( στις χωνεύτρες Ροδοτοπίου, στην Κλεισούρα Πρωτόπαπα, στο Μαζαράκι, στη Σιταριά, στη Ζαραβίνα, στο Δελβινάκι στο Ξηρόβαλτο) και γεφυριών, καλντεριμιών που συνδέονταν με πολλά εκκλησιαστικά και ιστορικά μνημεία.
Αναφέρεται δε από πολλούς περιηγητές όπως ο leak, ο Pouquevile, ο Holalnd, ο Hughes, η Stragford.κ.α.
Κατά την εποχή του Αλή Πασά το Δερβένι αναπτύχθηκε και είχε τακτική συντήρηση διότι το συχνοδιάβαινε ο ίδιος ο Αλή για να πηγαίνει στην πατρίδα του, στο Τεπελένι ή στο αρχοντικό του στη Σιταριά.
Στην κεντρική αρτηρία του, παρείχε στους ταξιδιώτες του αρκετή ασφάλεια (όπως αναφέρουν πολλοί ταξιδιώτες), υπό την αυστηρή επίβλεψη του Αλή Πασά.
Σήμερα η ίδια οδική αρτηρία έρχεται να παίξει έναν επίσης σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο αφού εντάσσεται στο δίκτυο ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή.
Η ανάδειξή του είναι επιτακτική τόσο για να διατηρηθεί ένα ξεχωριστό μνημείο της περιοχής όσο και για να αποκαλυφθούν και άλλα στοιχεία της ιστορίας και του περιβάλλοντος, που βρίσκονται δίπλα του.
ΣΤΟΧΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΝΤΕΡΒΕΝΙΟΥ
- Η τουριστική προβολή ενός ιστορικού δρόμου και η χρησιμοποίηση του σαν άξονα που θα αναδείξει την ιστορία την φύση και των πολιτισμό της περιοχής.
- Η δημιουργία σύνθετων τουριστικών προϊόντων, με το συνδυασμό δραστηριοτήτων και άλλων υπηρεσιών και ειδικότερα η ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού (ειδικού ενδιαφέροντος και εναλλακτικού τουρισμού), κατ’ αρχήν αξιοποιώντας τις υπάρχουσες υποδομές και προϊόντα, που εστιάζονται σε μορφές ήπιου τουρισμού .
ΣΚΟΠΟΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ
- Η δημιουργία ενός οργανωμένου και σηματοδοτημένου δικτύου μονοπατιών που θα αναδείξει τον παλιό δρόμο, τα ιστορικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία της περιοχής καθώς επίσης και το φυσικό της περιβάλλον.
- Να αναδειχθούν, κατά μήκος των διαδρομών του δικτύου, πόλοι ανάπτυξης ήπιων μορφών τουρισμού: πεζοπορία, trekking, raftig, monoraft, canioninc, αναρρίχηση, κανο-καγιακ, περιήγηση, φυσιολατρία, εκκλησιαστικός τουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, ιππικός τουρισμός, ποδήλατα βουνού μηχανοκίνητος τουρισμός, εκπαιδευτικός τουρισμός, φωτογραφικός τουρισμός. κ.α.
- Η ήπια ανάδειξη των τοπιών ιδιαίτερου φυσικού κάλους και του ποταμού Καλαμά, των παραποτάμων και της φυσικής τους ομορφιάς.
- Η τόνωση της οικονομίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων στα γύρω χωριά που θα προσφέρουν υπηρεσίες και τοπικά προϊόντα.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ
- Με έργα μικρής κλίμακας που θα είναι ο καθαρισμός και η αποθάμνωση του καρόδρομου, αφού στο μεγαλύτερο μέρος του είναι βατός.
- Η σηματοδότηση σε όλο το μήκος του.
- Η αποκατάσταση της βατότητας του στα σημεία που καταστράφηκε.
- Η πλακόστρωση του σε σημεία που δεν διέρχονται οχήματα.
- Η ανάδειξη επιλεγμένων θεών με έργα αναψυχής –πλακόστρωτα –κιόσκια – παγκάκια. κ.λ.π.
- Η ανάδειξη των διασωθέντων τμημάτων πλακόστρωτου (πχ/ Σιτάρια –Κλεισούρα).
- Η ανάδειξη των γεφυριών π.χ. Ζαραβίνας- Σιταριάς- Μαζαρακίου.
- Η συντήρηση η αναστύλωση τον παλιών υποδομών καταλυμάτων όπως τα χάνια σε ορισμένα σημεία ( π.χ. Χάνι Κλεισούρας- Ξηροβάλτου κ.λ.π.)
- Η δημιουργία κέντρων ενημέρωσης και περιπτέρων πληροφόρησης για την ιστορία την φύση τον πολιτισμό.
- Η δημιουργία ενημερωτικού φυλλαδίου